نگاه کلی
دیسککتومی (دیسک کمر) عمل جراحی ای است که برای برداشتن قطعه ای در ستون فقرات انجام می شود. در صورت وجود درد در ناحیه کمر یا پا به طوری که احساس درد شدیدی باشد عمل دیسککتومی توصیه می‌شود.
عمل دیسککتومی کمری چیست؟
به لحاظ لغوی کلمه دیسککتومی به معنای جدا کردن و یا بریدن قطعه‌ای از دیسک کمر است این عمل می تواند در هر ناحیه از بدن (از گردن تا ستون فقرات) انجام شود. در واقع جراح از قسمت عضلات و پشت کمر با برداشتن یک تیغه ، به دیسک دست پیدا کرده و آن بخشی که آسیب دیده باشد را جدا می کند. منظور از تیغه، استخوانی است که قسمت پشتی ستون فقرات را تشکیل داده که قسمت فوقانی آن روی نخاع قرار گرفته است. بسته به میزان درد ، ممکن است قطعه ی کوچک و یا بزرگتری از دیسک برداشته شود.
روش های مختلف جراحی دیسک کمر
تکنیک و یا روش‌های مختلفی برای جراحی دیسک کمر وجود دارد. در یکی از این روش ها جراح برای بررسی مستقیم ناحیه آسیب‌دیده یک برش گسترده روی پوست ایجاد می کند. در روش دیگر جراح یک برش کوچک روی پوست ایجاد می کند تا یک لوله را درون بدن بیمار بفرستد تا از طریق آن بتواند فضای داخل بدن را ببیند و به صورت داخلی جراحی را انجام دهد ؛ این روش که بریدگی کمتری را ایجاد می‌کند باعث می‌شود تا روند درمان سریع تر شود البته هر جراح با توجه به بدن بیمار تصمیم می‌گیرد که کدام روش را به کار گیرد.
پزشک با استفاده از ترکیبی تولید شده از استخوان سعی می‌کند تا دو مهره را به هم وصل کند و به مرور زمان و به ندرت این دو مهره کمر به هم جوش میخورند. گاهی اوقات ممکن است برایتان این سوال به وجود بیاید که چه کسانی در معرض دیسککتومی کمر قرار دارند؟
افرادی که دچار ضعف، درد ساق پا و یا بی حسی در پا هستند ، کسانی که با وجود فیزیوتراپی و یا مصرف دارو هنوز بهبود نیافته اند و حتی افرادی که دچار از دست دادن کنترل مثانه و روده خود شده‌اند. درد پا که ناشی از وجود دیسک کمر است می‌تواند در اثر موارد زیر ایجاد شده باشد :
- دیسک کمر برآمده: مواد ژل مانندی که درون دیسک قرار دارند ممکن است بیرون بزنند و باعث ایجاد تورم شوند. زمانی که این ژل خارج شود باعث می‌شود تا استخوان ها روی عصب فشار بیاورند و درد عظیمی را ایجاد کنند .
- دیسک کمر تحلیل رفته: زمانی که دیسک از بین برود قطعه های استخوانی شکل می گیرند ، در اثر این اتفاق خاصیت انعطاف پذیری و فاصله دیسک کم شده در نتیجه باعث فشار روی اعصاب و ایجاد درد می شود.
تصمیم به عمل جراحی
بیشتر دیسک‌های بین مهره‌ای بدون نیاز به جراحی بعد از چندین ماه می‌توانند بهبود یابند. پزشک روش های درمانی مختلفی را به شما پیشنهاد می کند اما فقط شما هستید که تصمیم می گیرید که کدام روش را انتخاب کنید. حتماً توجه داشته باشید که قبل از هرگونه تصمیم تمامی مزایا و معایب روش ها را بررسی کرده باشید. فقط ۱۰ درصد افراد دارای دیسک بین مهره ای هستند که بعد از ۶ هفته همچنان درد دارند و مجبور می‌شوند تا روش جراحی را در نظر بگیرند.
چه کسی جراحی را انجام می‌دهد؟
جراح مغز و اعصاب و یا جراح ارتوپدی می‌تواند این گونه جراحی ستون فقرات را انجام دهد. بسیاری از جراحان مغز و اعصاب و ارتوپدی آموزش‌های حرفه‌ای و تخصصی برای جراحی‌های پیچیده ستون فقرات را دیده اند. از جراح خود روش جراحی را بپرسید خصوصا اگر جراحی پیچیده‌ای دارید یا چند عمل جراحی ستون فقرات باید داشته باشید.
قبل از عمل چه کارهایی باید انجام شود؟
قبل از عمل باید یک سری آزمایش هایی از قبیل آزمایش خون، الکتروکاردیوگرام دهید. همچنین باید از قفسه ی سینه ی شما عکس گرفته شود. در مطب پزشک به شما فرمی داده می‌شود تا پزشک از سابقه پزشکی شما مانند حساسیت به دارو ای خاصی و عمل هایی که داشته اید مطلع شود. پزشک خود را در جریان هر گونه دارویی که مصرف می کنید بگذارید ؛ تا دو هفته قبل از عمل از مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ناپروکسن ،تروپرین و همچنین رقیق کننده های خون بپرهیزید . علاوه بر موارد گفته شده تا ۱ الی ۲ هفته از مصرف سیگار و الکل که باعث خونریزی می شوند اجتناب کنید ؛ شب قبل از جراحی هیچ غذا و نوشیدنی ای مصرف نکنید.
پس از جراحی
- صبح روز بعد از جراحی می توانید به حمام بروید و از صابون ضد باکتریایی استفاده کنید.
- یک لباس تمیز و گشادو و کفش تخت که پشت آن بسته است بپوشید
- اگر هنگام صبح با دستور پزشک باید دارویی مصرف کنید حجم زیادی از آب را به همراه دارو بنوشید.
- هیچ آرایشی از جمله آرایش صورت، مو، ناخن و غیره نداشته باشید.
- تمامی لوازم با ارزش خود را در خانه بگذارید .
- داروهایی که باید مصرف کنید را همراه خود داشته باشید .
تقریبا ۲ ساعت قبل از زمان تعیین شده برای عمل ، جهت تکمیل مدارک لازم به بیمارستان بروید و کارهای لازم قبل از عمل را انجام دهید. قبل از عمل، پزشک و متخصص بیهوشی با شما در مورد اثرات بیهوشی صحبت خواهند کرد.
طی عمل چه اتفاقی می افتد؟
این عمل حدود یک الی دو ساعت طول می‌کشد و ۵ مرحله دارد:
- مرحله اول: در این مرحله ابتدا آماده می‌شوید تا بر روی تخت آماده شده، دراز بکشید. سپس به شما داروی بیهوشی تزریق می‌شود و به حالت خواب می‌روید. پس از بیهوشی شما را بر روی شکم می‌چرخانند و آن قسمت که باید برش ایجاد شود را تمیز و ضدعفونی می کنند.
- مرحله دوم: روی قسمت تمیز شده برشی ایجاد می‌کنند. پس از آن جراح با یک اشعه ایکس مخصوص، سوزنی نازکت از پوست شما عبور می‌دهد تا به استخوان برسد و مهره و دیسک آسیب دیده را از این طریق پیدا می‌کند. در روش دیسککتومی باز برش پوست مستقیماً روی قسمت آسیب دیده ایجاد می‌شود. ولی طول برش به تشخیص جراح بستگی دارد. در دیسککتومی بین مهره ای یک برش کوچک در یک طرف پشت شما ایجاد کرده و با استفاده از روشی خاص، ماهیچه ها را از هم جدا می‌کنند و یک تونل به مهره های استخوانی ایجاد می شود .
- مرحله سوم: در این مرحله یک لایه کوچک در بالا و پایین عصب نخاعی ایجاد می‌کنند. این روش جراحی (لامینکتومی) در یک طرف و یا هر دو طرف مهره انجام می‌شود.
- مرحله ی چهارم: جراح قطعه دیسک آسیب دیده را جدا می کند و به آرامی ریشه های عصب حساس را به عقب می فرستد. همچنین دیسکی که ممکن است روی ریشه عصب فشار وارد کرده باشد را نیز بر می‌دارد.
- مرحله پنجم: در آخرین مرحله محل برش با استفاده از بخیه دوباره بسته می‌شود و پانسمان های لازم انجام می‌شود.
درد های موجود
داروهای مسکن را طبق تجویز پزشک مصرف کنید زیرا به دلیل وجود مخدر درون آن ها می توانند اعتیاد آور باشند. علاوه بر اعتیاد ، مصرف بیش از حد مسکن منجر به یبوست نیز می‌شود، پس توجه داشته باشید که آب زیادی بنوشید و غذاهای فیبردار مصرف کنید. داروهای نرم کننده روده بدون نسخه نیز قابل دریافت هستند. برای کاهش تورم و درد ۳ الی ۴ بار در روز در محل جراحی، یخ قرار دهید.
مراقبت ها
- تا دو هفته بعد از عمل از خم شدن، بلند کردن وسیله ی سنگین و یا چرخاندن کمر خود ، خودداری کنید.
- به مدت دو هفته هیچ گونه فعالیتی مانند کار زیاد و رابطه جنسی نداشته باشید.
- به مدت دو هفته رانندگی نکنید و هنگام مصرف داروهای مسکن از مصرف الکل و سیگار خودداری کنید (سیگار روند بهبودی را کند می‌کند) .
فعالیت‌ها
ممکن است در روزهای اول برای انجام فعالیت و کارهای شخصی مانند لباس پوشیدن و حمام رفتن به کمک نیاز داشته باشید. هر سه یا چهار ساعت یک بار ، ۵ الی ۱۰ دقیقه قدم بزنید و به تدریج زمان پیاده‌روی خود را افزایش دهید.
مراقبت از محل زخم
- برای عوض کردن پانسمان و جلوگیری از ابتلا به عفونت حتماً قبل و بعد از پانسمان کردن دستان خود را بشویید.
- اگر بخیه دارید، دو روز پس از عمل به حمام بروید. پانسمان را به آرامی جدا کرده و محل جراحی را بسیار آرام با آب و صابون شستشو دهید. به یاد داشته باشید برای ترمیم، هیچ وقت زخمی آن را در آب خیس و قوطه ور نکنید (مانند قرار گرفتن در وان حمام و یا استخر).
- بر روی زخم از هیچ لوسیون و یا کرمی استفاده نکنید.
چه زمانی به پزشک مراجعه شود؟
زمانی که دمای بدنتان بیش از ۳۸ درجه باشد و یا زمانی که زخم دچار عفونت شود (شامل قرمزی، تورم و درد) .
بهبود و موارد منع شده
به مدت ۲ هفته پس از عمل با جراح خود ملاقات کنید ؛ ممکن است برای برخی افراد فیزیوتراپی توصیه شود. زمان بهبود بیماران بسته به ایمنی و مقاومت بدن شان بین ۱ الی ۴ هفته می تواند طول بکشد. با وجود درد در ناحیه زخم تمرینات فیزیوتراپی خود را رها نکنید و آنها را دنبال کنید. اکثر بیماران طی ۲ الی ۴ هفته می توانند انجام برخی کارهای روزانه خود را از سر بگیرند. اما سایر افراد بعد از ۸ الی ۱۲ هفته می توانند به انجام این کار را باز گردند. هنگام خوابیدن، نشستن، ایستادن و راه رفتن حالت درستی داشته باشید. برنامه ورزشی مناسبی را دنبال کنید و سیگار کشیدن را هم ممنوع کنید.
نتیجه عمل دیسککتومی چیست؟
۸۰ تا ۹۰ درصد افرادی که عمل دیسککتومی کمر انجام داده اند از نتایج آن راضی هستند. طبق مطالعات انجام شده تفاوت افرادی که روش جراحی را انتخاب کردند با افرادی که روش غیر جراحی را برگزیدند به شرح زیر بوده است:
- افرادی که دچار سیاتیک هستند بیش از افرادی که به دیسک کمر مبتلا هستند به عمل جراحی رو می‌آورند .
- افرادی که درد کمتری را احساس می‌کنند مراقبت ها و روش‌های غیر جراحی را بهتر انجام می دهند .
تکنیک‌های پزشکی جدید برای همه بیماران توصیه نشده و مناسب نیست. حتماً از پزشک در مورد اینکه کدام روش برای بهبود درد شما مناسب تر است سوال کنید. ممکن است جراحی دیسککتومی برای تسریع بهبودی شما بهتر از روش های غیر جراحی باشد.
خطرات
هیچ جراحی ای بدون خطر نیست. عوارض همه ی جراحی ها می‌تواند خونریزی، عفونت، لخته شدن خون و واکنش به بیهوشی باشد. عوارض این عمل جراحی ممکن است موارد زیر باشد:
DVT، شرایطی است که در رگ های عمقی بدن لخته ایجاد می‌کند. اگر لخته ها آزاد شوند می‌توانند خطر مرگ را به همراه داشته باشند. بنابراین بعد از عمل مدت زیادی نخوابید، در زمان‌های کوتاه از خواب بیدار شوید و راه بروید تا خون در بدنتان در جریان باشد. گاهی ممکن است پزشک داروهایی مانند آسپرین ، هپارین و یا کمادین را برای شما تجویز کند.
